Zekât nasıl hesap edilir? Alacak, zekâta nasıl sayılır?

[tiryaki]

Zekât nasıl hesap edilir? Alacak, zekâta nasıl sayılır?

Ahmed Şahin - 11 Ekim 2006 Çarşamba, Zaman

Soru: Ben küçük bir esnafım. Bu yıl zekat vermek istiyorum. Bana zekat düşer mi bilmiyorum. Hem zekat vermem gerekirse ne kadar paraya ne kadar zekat vereceğimi de kestiremiyorum. Bilgi verebilir misiniz?




Cevap: Zekat, zenginin üzerine farz olan bir ibadettir. Öyle ise önce zekat verecek kadar zenginliğe sahip olup olmadığınızı tespit edeceksiniz. Bu zenginliğin tespitinde de taban ve tavan sınırları şeklinde farklı ölçüler söz konusu ise de en ihtilafsız taban sınırını tercih edecek olursak şöyle diyebiliriz: Temel ihtiyaçlarınızı karşıladıktan sonra geride bekleyen iki bin beş yüz lira civarında paranız var mı?.. İhtiyaçtan artan bu para bir yerlerde sene boyu bekliyor mu? Bu bekleme kasada olur, bir finans kurumunda, bir şirkette olur. Dükkanda mal olarak bekler, sermaye olarak çalışır... Her nerede olursa olsun...


İşte bunları düşünerek elinize kalemi kağıdı alıyor, hepsini de alt alta yazıyorsunuz... Mesela kasada şu kadar var. Vitrindeki malın tutarı da şu kadar. Şu kadar da alacağınız var... Bunların hepsini de bir araya topladıktan sonra borcunuz varsa onu mevcuttan çıkarıyor, kalan yekuna bakıyorsunuz. Bu yekun iki bin beş yüz lira civarındaysa zekat zengini sayılıyorsunuz. Her bir bin liraya 25 lira zekat borcunuzu tespit etmiş oluyor, ihtiyaç sahiplerine borcunuzu hemen ödüyorsunuz... Bu arada alacağınızı ikiye de ayırabilirsiniz... Sağlam alacak, ödeneceği şüpheli alacak diye. Sağlam alacağı almış gibi paranızın içinde kabul ederek zekatını verirsiniz. Ancak emin olmadığınız alacağın zekatını da alınca vermeye de niyet edebilirsiniz.


Soru: ‘Zekat ihtiyaç fazlası paraya lazım gelir’ sözünden neyi anlamak gerekir?..


Cevap: Cebinizdeki acil ihtiyaçlar için beklettiğiniz harçlığınıza, maaşınıza zekat gerekmez. Çünkü bunlar bir senedir boşta bekleyen ihtiyaç fazlası para değildir. Tam aksine her ay, hatta her an harcayabileceğiniz ihtiyaç paralarıdır. Her an kullanabileceğiniz ihtiyaç paralarına zekat gerekmez.


Soru: Birinde alacağımız var. Durumu müsait olmadığından bir türlü ödeyemiyor. Ben de bunu zekatıma saymak istiyorum. Nasıl yapayım da zekatımı ona vermiş olayım? Onu borç yükünden, kendimi de zekat yükünden kurtarmış olayım? Yani alacağımı zekata nasıl sayabilirim?


Cevap: Çok sorulan bu konuda önce geçmişte uygulanan şu ihtimaller akla gelmektedir: Borçludaki parayı zekata saymak için borçluya önce zekat vermeli, sonra da alacağını hemen arkasından istemeli.. diyenler olduğu gibi; borçlu borç para bulup borcunu ödemeli, ödediği borçtan da kendisine hemen zekat verilerek yaptığı borçtan kurtarılmalı.. diyenler de vardır... Geçmişteki uygulamalar da böyle olmuştur. Batık parayı zekata sayar duruma düşmemek ve fıkıhtaki temlik şartını da uygulamış olmak için buna gerek görülmüştür. Ancak temliğ’i dar manada anlamadan doğan bu uygulama, borçluyu rencide edebileceğinden dolayı, İslami Araştırmalar’ın (İlmihali)’nde ve Diyanet’in diğer görüşlerini yansıtan tespitlerinde verilen bilgilere göre, borçluya, “Sendeki alacağımı zekata saydım, kendini borçlu hissetme, artık rahat ol! Borcun silinmiştir...” demek de zekatı vermiş olmak için yeterli bir ifadedir. Para verip geri isteme gibi rencide edici temlik zorlamasına gerek yoktur. Temliği böyle geniş manada anlamak ihtiyaç sahiplerinin lehine olduğundan tercih edilen görüş olmalıdır, denmektedir. Bu görüşün ihtiyaç sahibi borçluları rahatlattığına dikkat çekilmekte, böylece alacağı zekata saymanın kolaylaştığı da ifade edilmektedir... Ancak alacağı böylece zekata saymanın caiz olduğu ifade edilirken bunun fitrede caiz olmayacağına da dikkat çekilmektedir. Çünkü fitrenin miktarı beş lira gibi az bir paradır. Onu da alacağına saymak münasip olmaz. Fitre bayramdan önce ihtiyaç sahiplerine peşin para olarak ödenmelidir..